दश बर्ष अघि (२०५४ साल) को एक रात: “कान्छा, ए कान्छा”, सुतिस्। म झल्यास भएँ अनि हत्तपत्त बिउझिंदै भनें “सुतेको छैन आमा”। “यत्रो वेर बोलाईसकें के हो, बोल्नु छैन, डढाउलास नि ओछ्यान”। वत्ति निभाएर सुत्नु नि। “हुन्छ आमा म पढिरहेको छु, रेडियो ठुलो भएर होला बोलाएको नसुनेको”-जवाफ फर्काईहालें। निदाएको भएपनि रेडियो बजिरहेकोले सजिलो भयो उत्तर दिन।
हरेक साँझ ६, ७ बजे सवै जस्तो खाना खाईसकेपछि गाउँनै सुतिसकेको हुन्थ्यो। आफु भने पढ्नु पर्ने, ग्रिहकार्य गर्नु पर्ने भएकोले केहि क्षण ढिला सुत्थें (८-९ बजे रातको) । SLC को तयारि गर्नु पर्ने भएकोले बत्ति मेरो प्राथमिकतमा पर्थ्यो। मतलव मैले जुन कोठामा लान्छु भने त्यहाँ लान सक्थें। नत्र त दिदी, दाई, बुवाहरुसंगै पढ्नु पर्थ्यो।
एक निद्रा पुर्याईसकेर बिउझिँदा (करिब ९,१० बजे रातको) मेरी आमाले मेरो कोठामा बत्ति बलेको देख्नु भयो भने सोधिहाल्नु हुन्थ्यो, त्यसरी नै। कैयन रात मैले थाहा नपाई नै बत्ति निभाईदिनु हुन्थ्यो र त्यसको लगत्तै भोलि बिहान सोध्नु हुन्थ्यो ,“हिजो कतिबेर सम्म पढिस त कान्छा”? मलाई थाहा भै हाल्थ्यो कि मैले हिजो बिर्षेछु बत्ति निभाउन। त्यसैले म मुन्टो निर्याउन बाध्य हुन्थें।
मैले फेरी त्यही बत्तिलाई संझे। मेरो बत्ति तलको फोटोमा देखाएजस्तै थियो। त्यसैले त मेरो म्यासेन्जरमा धेरै दिनसम्म मैले सजाएर राखेको थिएँ मेरो बत्तिलाई मेरो फोटोको सट्टामा जसले मलाई बिर्षनै नसक्ने गुनलगाएको छ। अहिले पनि त्यही वत्ति हुनुपर्छ मेरो घरमा। किनभने बत्ति प्राय: हराउँदैन। बरु रोईरहेको होला मलाई नदेखेर वा भोक लागेर (तेल सकिएर)।
हरेक साँझ ६, ७ बजे सवै जस्तो खाना खाईसकेपछि गाउँनै सुतिसकेको हुन्थ्यो। आफु भने पढ्नु पर्ने, ग्रिहकार्य गर्नु पर्ने भएकोले केहि क्षण ढिला सुत्थें (८-९ बजे रातको) । SLC को तयारि गर्नु पर्ने भएकोले बत्ति मेरो प्राथमिकतमा पर्थ्यो। मतलव मैले जुन कोठामा लान्छु भने त्यहाँ लान सक्थें। नत्र त दिदी, दाई, बुवाहरुसंगै पढ्नु पर्थ्यो।
एक निद्रा पुर्याईसकेर बिउझिँदा (करिब ९,१० बजे रातको) मेरी आमाले मेरो कोठामा बत्ति बलेको देख्नु भयो भने सोधिहाल्नु हुन्थ्यो, त्यसरी नै। कैयन रात मैले थाहा नपाई नै बत्ति निभाईदिनु हुन्थ्यो र त्यसको लगत्तै भोलि बिहान सोध्नु हुन्थ्यो ,“हिजो कतिबेर सम्म पढिस त कान्छा”? मलाई थाहा भै हाल्थ्यो कि मैले हिजो बिर्षेछु बत्ति निभाउन। त्यसैले म मुन्टो निर्याउन बाध्य हुन्थें।
मैले फेरी त्यही बत्तिलाई संझे। मेरो बत्ति तलको फोटोमा देखाएजस्तै थियो। त्यसैले त मेरो म्यासेन्जरमा धेरै दिनसम्म मैले सजाएर राखेको थिएँ मेरो बत्तिलाई मेरो फोटोको सट्टामा जसले मलाई बिर्षनै नसक्ने गुनलगाएको छ। अहिले पनि त्यही वत्ति हुनुपर्छ मेरो घरमा। किनभने बत्ति प्राय: हराउँदैन। बरु रोईरहेको होला मलाई नदेखेर वा भोक लागेर (तेल सकिएर)।
तस्बिर: मेरी धिप्रि (बत्ति) तिमी ठ्याक्कै यस्तै थियौ।
“२० रुपैयाँ मानु छ तेल, तँलाई झन निभाएर सुत है भनेर भन्छु झन…सलेदो पनि कति लामो पारेको, भनेको मान्नु पो पर्छ त। धेरै तेल खान्छ के। अस्तिल्याको तेल नि सकिन आँट्यो, पाखालीलाई पैसा दिनै बाकी छ….”- यि वाक्य मलाई अझसम्म याद छ। अहिले शहरमा समेत तेल किन्न पाउन्नन् मेरो गाँऊमा कसरि बिताईरहेका होलान…, म कल्पना गर्न सक्दिन। एक त किन्न नै पाउँदैनन् होला, पाए पनि कसरी किन्छन् होला, निकै कौतुहलता जागेको छ यो मनलाई।
के भईरहेको होला घरमा….टसमा मसला नि सकिएको होला, कति पटक त घाममा नि सुकाए होलान्….। मलाई त टस (टर्च) भन्दा पनि त्यहि धिप्रिको नै धेरै याद आउँछ, मेरी टुकी कै याद आउँछ ….। मेरी आमा भन्दिहुन “कान्छा बत्ति निभाएर सुत्नु….”…तर अहँ किनभने कान्छो आमाको साथमा छैन, धेरै बर्ष अघि परदेशि भइसक्यो…..हो परदेशी। झन परदेसिएको छ, कैयन समुद्र पारि….घरको वास्तबिक टुकि बाल्ने वाचा लिएर।
